Yurttaşlık bilimi, toplumun bir araya gelerek birlikte çalışmasıyla doğayı ve sosyal konuları anlamak ve çözümlemek için kullanılan harika bir araçtır. Amaç, insanların mutluluğunu artırmak, barışı sağlamak, sürdürülebilir kalkınmayı desteklemek, ekonomik büyümeyi sağlamak, insanlara uygun işler sağlamak, cinsiyet eşitliğini teşvik etmek ve sorumluluk sahibi küresel yurttaşlar olmalarını sağlamaktır.
Yurttaşlık bilimi, çeşitliliği önemser ve herkesin bilgiye erişimini kolaylaştırmak için çalışır. Toplumlar kendi geleceklerini belirleme ve birlikte hareket etme yeteneğine odaklanır. İşte bu vatandaşlık anlayışı, ekolojik ve sosyal sorunları çözmek için araştırmacıları ve halkı bir araya getiren topluluk tabanlı bir yaklaşımdır.
Bu süreç, araştırmacılar ve toplum üyeleri arasında sürekli bir iş birliği gerektirir. Sorunları ele almak, bulguları yaymak, çözümleri yasallaştırmak ve sonuçları değerlendirmek için bir araya gelirler. Adalet merkezlidir ve katı kurallarla sınırlı kalmaz; her duruma uygun çözümler üretir.
Yurttaşlık bilimi, sosyo-ekolojik konuları incelemenin ve değiştirmenin bilimsel bir çaba olduğunu kabul eder. Farklı durumlar için farklı yöntemler gerektiğini vurgular ve tek bir doğru yol olmadığını anlatır. Tüm projeler, topluluğun ihtiyaçlarına uygun olarak paydaşlar, aktörler ve toplum üyeleri tarafından şekillendirilir.
Bu yaklaşım, çeşitli topluluklar arasında geçerli olan bir uygulamadır ve herkesin projeye ve sonuçlarına katkıda bulunmasına olanak tanır. Güç ve kaynakların adil bir şekilde paylaşılması, toplumun iyiliğini sağlama ve çatışmaların barışçıl bir şekilde çözülmesi, tüm katılımcıların sorumluluğudur.
Yurttaşlık bilimi, çeşitli alanlarda kullanılabilir. Örneğin astronomi, ekoloji, çevre izleme, biyolojik çeşitlilik çalışmaları, iklim araştırmaları gibi birçok konu bu kapsamda ele alınabilir. İnsanlar doğayı gözlemleyerek, deneyler yaparak veya teknolojik araçları kullanarak veri toplar ve projelere katkıda bulunabilir. Elde edilen veriler, bilim insanları veya araştırma kuruluşlarına sunulabilir ve toplumun aktif katılımı, büyük veri kümesi toplanmasına yardımcı olur.
Bu süreç, insanların bilimsel yöntemleri ve kavramları öğrenmelerini sağlar ve bilimsel okuryazarlık seviyelerini yükseltir. Aynı zamanda insanları bir araya getirir, farklı bilgi sistemlerini harekete geçirir ve olumlu sonuçlar elde etmek için eylem odaklı olur.
Sonuç olarak, yurttaşlık bilimi toplumların birlikte çalışarak sorunları çözmek ve insanların daha iyi bir yaşam sürmelerine yardımcı olmak için kullanabileceği önemli bir araçtır. Herkesin katılımına açıktır ve insanların çeşitlilik, adil paylaşım, demokrasi ve özgürleştirici yaklaşımlarla bir araya gelmesini teşvik eder.
Yurttaş Biliminin On İlkesi
Aşağıdaki ilkeler 2015 yılında, Londra Doğa Tarihi Müzesi liderliğinde, Avrupa Yurttaş Bilimi Derneği 'En İyi Uygulamaları Paylaşma ve Kapasite Geliştirme' çalışma grubunun katkılarıyla belirlenmiştir:
- Yurttaş bilimi projeleri, yurttaşları yeni bilgi veya anlayış üreten bilimsel çabalara aktif olarak dâhil eder. Yurttaşlar katkıda bulunan, işbirlikçi veya proje lideri olarak hareket edebilir ve projede anlamlı bir role sahip olabilir.
- Vatandaş bilim projelerinin gerçek bir bilim çıktı değeri vardır.
- Hem profesyonel bilim insanları hem de yurttaş bilim insanları için pek çok kazanım gerçekleşir: Araştırma çıktılarının yayınlanmasını, öğrenme fırsatları, kişisel zevk, sosyal faydalar, bilimsel kanıtlara katkıda bulunma yoluyla memnuniyet (yerel, ulusal ve uluslararası meseleleri ele alınması sonucunda politikayı etkileme potansiyeline sahip olmak)
- Yurttaş bilim insanları araştırma sorusunu geliştirmek, yöntemi tasarlamak, verileri toplamak-analiz etmek ve sonuçları iletmek gibi bilimsel sürecin birçok aşamasına katılabilir.
- Yurttaş bilim insanları araştırmanın, politikanın veya toplumsal sonuçların neler olduğuna ve verilerinin nasıl kullanıldığına dair projeden geri bildirim alır.
- Yurttaş bilimi, dikkate alınması ve kontrol edilmesi gereken sınırlamaları olan klasik bir araştırma yaklaşımı olarak kabul edilir. Bununla birlikte, halkın daha fazla katılımını ve bilimin demokratikleşme fırsatını sağladığı için geleneksel araştırma yaklaşımlarından farklılaşır.
- Yurttaş bilimi proje verileri kamuya açık hale getirilir ve sonuçlar açık erişim formatında yayınlanır. Veri paylaşımı güvenlik veya gizlilik endişeleri olmadıkça proje sırasında veya sonrasında gerçekleşebilir.
- Yurttaş bilim insanları proje sonuçlarında ve yayınlarda kabul edilmektedir.
- Yurttaş bilimi programları, bilimsel çıktıları, veri kalitesi, katılımcı deneyimi ve toplumsal veya politika etkisi açısından değerlendirilir.
- Yurttaşlık bilimi projelerinin liderleri telif hakkı, fikri mülkiyet, veri paylaşım anlaşmaları, gizlilik, atıf ve herhangi bir faaliyetin çevresel etkisi ile ilgili yasal ve etik konuları dikkate almalıdır.
Kaynaklar:
https://theoryandpractice.citizenscienceassociation.org/articles/10.5334/cstp.595
https://osf.io/xpr2n/wiki/home/
