Derna ve Doğu Libya'daki geniş çaplı seller, uzun yıllardır devam eden güvensizlik ve çatışmalar nedeniyle zaten savunmasız olan yerel topluluklar üzerinde büyük yıkıma yol açtı. Bu felaket, zor durumda olan insanların yaşamlarını daha da zorlaştırdı. Christopher Laker, UNDP'nin geçici temsilcisi, sahadaki durumu anlattı.
Sellerin ardından sahadaki durum nedir ve topluluklar nasıl etkilendi?
Sellerin etkileri büyük ölçüde tahrip edici oldu. Sular, şehri gece vurduğu için birçok insan uykuda olup yıkıcı olayları fark etmedi. Su, dağlardan akarak önüne çıkan her şeyi sürükleyip götürdü. Evler ve binalar yıkıldı, insanlar sular altında kaldı. Sabahın ışıkları altında, birçoğu bir gece önce uyudukları yeri tanıyamadılar.
Bölgedeki bazı mahallelerin neredeyse tamamı sular altında kaldı ve insanlar temel ihtiyaçlarıyla birlikte ailelerini ve geçim kaynaklarını da kaybetti. Bu felaket, temel hizmetlere erişimde büyük kesintilere yol açtı. Önümüzdeki kış aylarında, toplulukların nasıl ayakta kalacaklarını düşündüklerinde büyük bir endişe ortaya çıkıyor.
Sahadaki insanlar için ihtiyaçların hızla karşılanması ve onlara destek olunması şu an kritik bir öneme sahip.
Yıkımın gerçek boyutları netleşmeye başlarken, ülke hala acil durum halinde bulunuyor. Özellikle Derna ve Bingazi gibi en kötü etkilenen bölgelerde, ilk rakamlar ve değerlendirmeler sürekli olarak değişiyor.
UNDP böyle bir kriz durumunda toplulukları nasıl destekliyor?
Bu kriz durumunda UNDP, bölgedeki toplulukları desteklemek için aktif bir rol üstleniyor. Zaten uzun yıllardır bu bölgede faaliyet gösteren UNDP, Bingazi'deki merkezlerinin yanı sıra Derna bölgesinde de yerel personeliyle etkin bir şekilde çalışmaktadır. Bu ekip, yerel yetkililerle yakın işbirliği içinde, temel hizmetlerin sunulmasını, geçim kaynaklarının desteklenmesini ve sosyal uyumun sağlanmasını planlıyor.
Bu trajedi karşısında, sel felaketinden zarar gören insanların hayatlarını yeniden inşa etmelerine yardımcı olabilmek için UNDP, yetkililer ve hükümetle birlikte çalışarak nasıl destek sağlayabileceğini belirlemekte ve bu sürecin kalkınma yardımına önümüzdeki aylar ve yıllar boyunca da devam edeceğinin bilincindedir.
Şu an en kötü etkilenen bölgelerde, Birleşmiş Milletler'in kurumlar arası bir misyonu da aktif bir rol üstlenmekte ve UNDP'nin Doğu Bölge Koordinatörü de bu değerlendirmenin bir parçası olarak yer almaktadır. Öncelikli olarak, temel hizmetlere erişim, acil geçim kaynakları desteği ve yerel yönetimlerin krize müdahaleyi koordine etmesine yardımcı olma üzerine odaklanıyoruz. Ancak, ilk ekibin geri dönmesiyle birlikte yardım teklifimizi güncelleyeceğiz.
Özellikle Derna'da etkilenen mahallelerin, şehrin birçok sağlık tesisi için ev sahipliği yapması, büyük bir endişe kaynağı oluşturuyor. Şu ana kadar yapılan hızlı değerlendirmeler, şehir genelinde sağlık hizmetlerine erişimin kesintiye uğramasının, kanalizasyon sistemleri ve diğer sanitasyon tesislerinde meydana gelen potansiyel hasarlarla birleştiğinde, bulaşıcı hastalık salgınları açısından ciddi bir risk oluşturduğunu göstermektedir.
Hükümet, müdahale için üç öncelik alanı belirlemiş ve uluslararası topluluktan destek talep etmiştir. Bu öncelikler arasında ilk olarak arama-kurtarma operasyonları, ikincisi insani yardım müdahaleleri ve üçüncüsü ise erken toparlanmaya odaklanacak olan 'hayata dönüş' süreci bulunmaktadır. UNDP, bölgesel ve küresel krizler konusunda uzun yıllara dayanan deneyimiyle, hem krizin uzun vadeli etkilerine yönelik çözümler planlamakta hem de acil yardım olarak enkaz ve moloz temizliği, sosyo-ekonomik değerlendirmeler ve geçim kaynaklarının desteklenmesi gibi faaliyetlere destek vermektedir.
Yıllardır yerel kalkınma planları üzerinde belediyelerle işbirliği yaptığımız için bu tartışmaları hızlı bir şekilde başlatabildik ve şimdi neyin bozulduğunu, neyin mümkün olduğunu, neyin mümkün olmadığını ve birlikte nasıl plan yapabileceğimizi görmemiz gerekiyor. Bu erken toparlanma çabalarının bugün başlaması ve acil insani yardım müdahaleleri ile el ele çalışması hayati önem taşımaktadır. UNDP, bir kriz anında, acil insani yardım müdahalelerinin yanı sıra uzun vadeli kalkınma gereksinimlerini karşılayarak aradaki uçurumu kapatmada önemli bir rol üstlenmektedir.
Sellerden önce durum neydi ve UNDP yerel toplulukları nasıl destekliyor?
Bu durum, zaten kırılgan olan topluluklar için son derece zorlu bir süreç. Son yıllarda barışın sürdürülmesine yönelik ilerlemeler kaydedilmiş olsa da güvenin yeniden inşa edilmesi ve çatışma çözümlerinin geliştirilmesi öncelikli bir konu haline gelmiştir.
Sellerin insanların sağlığı, evleri, işe erişimleri ve psikolojik refahları üzerindeki etkisi, insanların başa çıkma mekanizmalarının sınırlarını zorlayacaktır ve yeniden inşa ve toparlanma süreçlerinde destek sağlamanın önemi oldukça büyüktür.
Etkilenen tüm belediyeler arasında, Derna özellikle endişe vericidir. Bu krizden önce bile zayıf altyapı ve temel sosyal hizmetlere ve işlere sınırlı erişim nedeniyle ihtiyaçlar oldukça yüksekti. UNDP, yerel düzeyde nakit hibeler ve geçim kaynakları programları aracılığıyla topluluklara ekonomik destek sağlamak için çalışmaktadır, ancak sellerin etkisi, tüm bu kazanımları risk altına sokmaktadır.
UNDP, 2017'den bu yana Libya'nın doğusundaki 16 belediyede 1,5 milyon kişiye destek sağlayarak, vatandaşlar ve kurumlar arasındaki güveni yeniden tesis etmiş ve uluslararası bağışçıların katkılarıyla pazarları, okulları, sağlık merkezlerini ve topluluk yollarını restore ederek belediyelerin kritik hizmetlerini sağlamalarına yardımcı olmuştur.
Bu kritik altyapı hizmetlerinin yanı sıra, bölgedeki farklı topluluklar arasındaki etkileşimi kolaylaştırarak sosyal uyum için de temel oluşturduğu bilinmektedir. UNDP, topluluklar arasında güven inşa edilmesi ve emniyet ile güvenliğin geliştirilmesi konusunda önemli bir köprü olmuştur ve bu erken toparlanma sürecinde merkezi bir rol oynamalıdır. Sosyal uyumu sağlamak ve barışı korumak ve sürdürmek için mevcut çabalara dayanan programlar ve müdahaleler geliştirilmelidir.
İleriye baktığımızda, Libya halkı yeniden inşa ve toparlanma sürecinde nasıl bir desteğe ihtiyaç duyacak?
Geçim kaynakları ve özellikle su altyapısının rehabilitasyonu gibi temel hizmetlerin yeniden inşası acil bir zorunluluktur. Barajların neden çöktüğünün anlaşılması ve güvenli bir şekilde yeniden inşa edilmesi için yapılması gereken çok sayıda çalışma bulunmaktadır ve bu da hükümetin öncelikli gündemi olacaktır. Kısa bir süre önce Bingazi ve Derna için, UNDP'nin sanitasyon faaliyetleri ve Bingazi'deki tarihi Al-Manar Sarayı gibi binaların rehabilitasyonu konusunda Bingazi ve Derna İnşaat Fonu ile ortaklık başlatan hükümet, bu yıkıcı felaketin ardından toplumsal altyapı ve istihdam yaratma konularına odaklanmaya devam ediyor ve bu desteği uyarlama konusunda hazırdır.
Ayrıca, acil su ve sanitasyon ihtiyaçlarını karşılamak üzere hızlı bir geçiş yapabilmek için su idaresi kurulu ile ortaklığımız bulunmaktadır.
Son yıllarda ülkedeki en hassas belediyelerde kritik hizmetler sunmak ve yerel ekonomik toparlanmayı teşvik etmek amacıyla güçlü bir Yerel Barışın İnşası ve Dayanıklılık programı oluşturduk. Ortaklarımızla kurduğumuz ağlar sayesinde, fırınlardan çay dükkanlarına, berberlerden terzilere kadar insanların iş kurmalarına yardımcı olmak için küçük hibeler verebildik ve yenilikçi dijital işletmeleri destekledik.
Geçim kaynakları desteğimiz, Libya genelinde binlerce insanın hayatlarını yeniden inşa etmelerine yardımcı oldu ve selden etkilenen topluluklarla bu çalışmaya derhal başlamamız gerekiyor.
Geçmişte, en fazla değeri nerede sağlayabileceğimizi görmek için yetkililerle dikkatli bir planlama yaptık ve bu daha çok yerel topluluklara destek sağlamakla ilgili oldu. Ancak şimdi geniş çaplı ulusal bir felaketle karşı karşıyayız. Acilen başlatılması gereken, ihtiyaç duyulan müdahaleler için daha fazla kaynağa ve finansmana ihtiyacımız var. Bu, ekiplerimizi güçlendirmek ve aynı zamanda uluslararası bağışçıların desteğini sağlamak anlamına gelecektir.
İhtiyaçlar oldukça büyük ve biz Libya halkını desteklemeye kararlıyız ve bunu yapmak için gerekli ağlara ve ülke bilgisine sahibiz. Birlikte daha iyi bir gelecek inşa etme konusundaki kararlılığımızı sürdüreceğiz.
Tarih: 17 Eylül 2023
Link: ‘Everybody woke up to a different city to the one they went to sleep in the night before’
